کتاب دکترین شوک

امروزه جریان غالب در علم اقتصاد جریان موسوم به نئوکلاسیک است که اساس و بنیان آن را تئوری قیمت تشکیل می دهد. کسی که در دهه های پایانی قرن بیستم بیش از هر کس دیگر به غالب شدن این جریان در علم اقتصاد کمک کرد، کسی نبود جز میلتون فریدمن. با سقوط کمونیسم و حاکمیت بلامنازع سرمایه داری اندیشه ها و دیدگاه های فریدمن مجال و رواج بیشتری پیدا کرد، اما این به آن معنا نبود که جریان ها و دیدگاه های رقیبی وجود نداشته باشد. شاید دو کتاب معروف فریدمن یعنی “آزادی انتخاب” و “آزادی و سرمایه داری” و همچنین دو کتابی که از “آن او کروگر” به شکل مهجوری منتشر شده؛ یعنی “اقتصاد سیاسی قیمت گذاری کشاورزی” و “اصلاح سیاست های اقتصادی در کشورهای در حال توسعه” به بهترین شکل این جریان غالب را معرفی می کنند. کتاب دکترین شوک کتابی است که دقیقا در تقابل با دیدگاه های میلتون فریدمن نگاشته شده است. اقتصاددانان در عین حال که به طور غالب مکانیزم اقتصاد بازار را کاراترین مکانیزم اقتصادی قلمداد می کنند در مورد چگونگی گذار اقتصادهای در حال توسعه از یک نظام متمرکز به یک اقتصاد مبتنی بر اقتصاد بازار اختلاف نظر دارند. یکی از دلایل این اختلاف نظر ناظر به چگونگی مواجهه با مشکلات عملی انجام اصلاحات اقتصادی است. اگرچه تقریبا همه اقتصاددانان بر زیان بار بودن کسری بودجه مستمر دولت و تبعات تورمی آن اتفاق نظر دارند، اما متقاعد کردن دولت و گروه های ذی‌نفوذ برای خویشتن داری در قبال هزینه های دولتی کاری به مراتب دشوارتر است. به همین قیاس اعمال بسیاری از تغییرات و اصلاحات اقتصادی معمولا با مقاومت بخش های اقتصادی که در شرایط فعلی منتفع می شوند و یا احتمال می دهند که از تغییر متضرر شوند روبرو می گردد. افرادی که در شرایط فعلی کسب و کاری را به راه انداخته اند و توانسته اند به نحوی گذران زندگی خود را سامان دهند ممکن است با تغییر شرایط متضرر شوند ولو اینکه بقیه جامعه نفع بیشتری ببرند. در چنین شرایطی این افراد انگیزه کافی دارند تا از اعمال تغییرات جلوگیری کنند در حالیکه افرادی که از تغییر منتفع می شوند ممکن است انگیزه کافی برای دفاع از این تغییرات نداشته باشند. این عامل موجب می شود تا مسئله گذار به اقتصاد بازار به طور خاص و اقتصاد توسعه به طور عام در حوزه اقتصاد سیاسی مورد مطالعه قرار گیرد.