کتاب ادبیات آلمانی قرن بیستم دوره 2 جلدی

هدف از نگارش کتاب «ادبیات آلمانی در قرن بیستم» از آغاز گسترش معلومات خواننده ایرانی بوده درباره این ادبیات در زمان یاد شده. گسترش به مفهومی فراتر از مفهوم رایج، که معمولا به کمیت توجه دارد، یا بیشتر به کمیت تا کیفیت. در واقع می توان گفت خواننده فارسی زبان آغاز راه را رفته است. که همان خواندن و آشنایی با این ادبیات باشد. که مطابق معمول نیز از نویسندگان و شاعران بزرگ آغاز می شود؛ نویسندگانی که شهرت جهانی یافته اند. ضمن آنکه خواننده را نیز هرجا که لازم بیاید با نقل قولی هرچند کوتاه با اینگونه مطالب آشنا می کند، تا با فضای حاکم در بحث های مربوط به هر نویسنده و به طور کلی نظریاتی که در تفسيرها و نقدهای رایج در محیط بومی آثار مورد بحث مطرح می شود در حد امکان تماس یابد. ادبیاتی که در این کتاب مورد بحث قرار می گیرد، آثار نویسندگان کشورهای آلمان، اتریش و بخش آلمانی زبان کشور سوئیس را در بر می گیرد.

فهرست مطالب

سخنی چند با خواننده 11

قسمت اول: از آغاز قرن تا پایان جنگ جهانی دوم

درآمد ناتورالیسم 17

امپرسیونیسم- سبک جدید- سمبولیسم
Impressionismus – Jugendstil – symbolismus 48

اشتفان گئورگه Stefan George 80

هوگو فن هوفمانستال Hugo van Hofmannsthal 104

توماس مان Thomas maun 141

راینر ماریا ریلکه Rainer Maria Rilke 199

هرمان هسه  Hermann Hesse 231

اکسپرسیونیسم Expressionismus 252

فرانتس کافکا Frant Kafka 281

گوتفرید بن Gottfried Ben 310

گئورگ تراکل Georg Trakl 328

تئاتر اکسپرسیونیستی Theater des Expressionismus 347

بعد از اکسپرسیونیسم Neue Sachlichkeit 362

هاینریش مان Heinrich Mann 380

آلفرد دوبلین Alfred Döblin 402

روبرت موزیل Robert Musil 434

هرمان بروخ Hermann Broch 462

برتولت برشت Bertolt Brecht 498

آلمان نازی و جنگ جهانی دوم  Nazi-Literatur 530

ارنست یونگر Ernst Jữnger 537

قسمت دوم: از جنگ جهانی دوم تا پایان قرن

ادبیات پس از جنگ Nachkriegsliteratur 559

آلفرد آندرش Alfred Andersch 587

هاینریش بول Heinrich Böll 624

پل سلان Paul Celan 644

گونتر گراس Gűnter Grass 660

کریستا وولف Christa Wolf 691

اووه یونزون Uwe Johnson 719

تانکرد دورست Tankred Dorst 750

اینگبورگ باخمان Ingeborg Bachmann 776

مارتین والزر Martin Walser 801

هانس ماگنوس انسنسبرگر  Hans Magnus Enzensberger 822

پتر هاندکه Peter Handke 837

ادبیات مستند Dokumentarische Literatur 858

پتر وایس Peter Weiss 869

ادبیات پوچی Absurdismus 911

ماکس فریش Max Frisch 930

کارل کرولو Karl Krolow 962

Wolfgang Hildesheimer 974

فریدریش دورنمات Friedrich Dửrrenmatt 1011

توماس برنهارد Thomas Bernhard 1040

بوتو اشتراوس Botho Straus 1071

پست مدرن Postmoderne

درآمد: آغاز – یا پایان نوآوری؟ 1099

هانس آرپ 1110

نسل اول 1114

سنت دادا! 1132

فریدریکه مایروکر 1144

نسل دوم 1147

الفریده یلینک 1148

دورس گرونباین 1153

سخنی چند با خواننده

هدف از نگارش کتاب “ادبیات آلمانی در قرن بیستم” از آغاز گسترش معلومات خوانندۀ ایرانی بوده دربارۀ این ادبیات در زمان یاد شده. گسترش به مفهومی فراتر از مفهوم رایج، که معمولاً به کمیت توجه دارد، یا بیشتر به کمیت تا کیفیت. درواقع می‏توان گفت خوانندۀ فارسی زبان آغاز راه را رفته است. که همان خواندن و آشنایی با این ادبیات باشد. که مطابق معمول نیز از نویسندگان و شاعران بزرگ آغاز می‏شود _ نویسندگانی که شهرت جهانی یافته‏اند.

پس از این دورۀ آغازین دورۀ جدیدی می‏آید، که خواننده کم‏کم متوجه مسائل و مشکلاتی می‏شود، که در راه درک بهتر این آثار وجود دارد _ یا زمینۀ این توجه فراهم می‎شود. به این معنی که رفته رفته نوشته‎ها و مقالاتی، بیشتر ترجمه، منتشر می‏شود، که نشان دهندۀ وجود زمینۀ یادشده است. منتها این مقاله‎های اکثراً ترجمه شده کمک چندانی در جهت رفع نیاز خواننده نمی‏کند، که از همان پراکندگی یادشده سرچشمه می‏گیرد.

دشواری دیگر که به مشکل بالا اضافه می‎شود، که با آن هم بی‎ارتباط نیست. زبان علمی این مقالات است که  طبعاً از فهم خوانندۀ ایرانی بیرون است، یا به سادگی میسر نمی‏باشد. یعنی از آنجا که این مقالات معمولاً برای خوانندۀ آلمانی، یا حداکثر خوانندۀ اروپایی نوشته شده، که آشناییهای لازم را دست کم تا حدودی دارا می‏باشد _ پیش‎زمینه‎ای که از تحصیلات دانشگاهی یا پیش از آن به دست آورده است- که خوانندۀ ایرانی به احتمال بسیار  فاقد آن است.

به‌طور کلی می‎توان گفت درک این‌گونه مقالات با دید جزیی‎نگری که بر بحثهای تخصصی حاکم است این دشواری را برای خوانندۀ ایرانی موجب می‎شود. مشکلی که مد نظر نگارنده بوده و در کتاب حاضر در برطرف کردن آن کوشیده است.

ضمن آنکه خواننده را نیز هرجا که لازم بیاید با نقل قولی هرچند کوتاه با اینگونه مطالب آشنا می‎کند، تا با فضای حاکم در بحثهای مربوط به هر نویسنده و به طور کلی نظریاتی که در تفسیرها و نقدهای رایج در محیط بومی آثار مورد بحث مطرح می‏شود در حد امکان تماس یابد.

ضمن آنکه نگارنده خود نیز هرجا نظریه‏ای را از یکی از این مقالات وام گرفته دین خود را ادا کرده است. ولی نظریاتی را هم که مخالف نظریۀ خود می‎بیند از قلم نمی‎اندازد، تا خواننده نیز حتی‎المقدور از آن آگاهی یابد.

که این امر می‎تواند به درک بهتر مطالب کمک کند، ضمن آنکه خواننده خود نیز در جریان چنین اختلاف نظری قرار گیرد. ولی ورای آن و مهم‏تر از آن لازم می‎داند با این‌گونه آشنایی توانایی او را افزایش دهد. به‌طور کلی نگارنده سعی دارد که خواننده هرچه بیشتر با محیط رشد و تحول ادبیات مورد بحث آشنا شود، که برای درک درست این آثار لازم می‎داند.

ولی مهم‌تر از آن رابطه‎ای است که نویسندگان و شاعران مورد بحث با یکدیگر و نیز با نویسندگان و شاعران گذشته و آینده دارند. از اینجا تعلق هرکدام به سنت‌های ادبیات و مکتب‌های آن روشن می‏شود. که نکاتی را هم دربارۀ این ادبیات به‌طور کلی در کلیت و جامعیت آن روشن می‏کند. به‌طور مثال رابطۀ توماس مان و برتولت برشت، که رابطه‏ای منفی و حاکی از اختلاف است، از یک سو، و رابطۀ آنها با نویسنده‏های آینده، پس از جنگ جهانی دوم، مثلاً با ماکس فریش، نکاتی را دربارۀ فریش روشن می‏کند، همچنان‌ که رابطۀ این نویسندگان با نویسنده‎ای از گذشته، نویسنده‎ای کلاسیک از قرن هجدهم و نوزدهم مانند گوته نکاتی را به خواننده یادآور می‌شود که درک آثار آنها را آسان‏تر می‏سازد.

موضوع دیگری که به رابطۀ کمیت با کیفیت ارتباط می‏یابد: پیچیدگی این رابطه است و تأثیر آن بر نویسندگان و شاعران. به این معنی که حجم مقالات همیشه نشان از کیفیت و ارزش این آثار ندارد. چون مثلاً نویسنده‎ای مانند فرانتس کافکا که به دلیل عمر کوتاهش آثار زیادی از خود به جا نگذاشته برعکس نویسنده‏ای مانند توماس مان که عمر طولانی‎تری کرده است. یا نویسنده‎ای مانند روبرت موزیل هرچند پس از مرگش دائماً بر اهمیتش و اقبالی که از آن برخوردار بوده افزوده شده ولی این اقبال تنها به رمان بزرگش مربوط بوده و احیاناً چند اثر  دیگر که آنها هم در سایۀ آن رمان بزرگ قرار داشته و دارد، آثار دیگرش از چندان توجهی برخوردار نبوده است.