عالمان بزرگ مذهب شيعه از آغاز تا پايان قرن سيزدهم هجری

در باب تربیت تعیین و تثبیت امام، جماعتی می گفتند که امامت ثابت می شود به اتفاق و اختیار، یعنی هرکس را که عموم مسلمین یا جمعیت معتبری از ایشان بر امامت او اتفاق کردند و او را به اجماع به این مقام اختیار نمودند امام شناخته می شود، این عده را اهل اجماع می خوانند و ایشان امامت خلفای راشدین و معاویه و مروان بن الحکم و اولاد او را به همین نظر صحیح می دانند، فرقه دیگر می گویند امامت از مهم ترین مسائل دینی است و ممکن نیست حضرت محمد صلی الله علیه و آله در حیات خود در آن توجه نکرده و امر دینی و دنیائی مسلمین و دفاع از اسلام را بدون تعیین جانشین مهمل گذاشته باشد بلکه برخلاف این تصور آن حضرت پسرعموی خود حضرت علی بن ابیطالب را در حیات خویش صریحا به این مقام تعیین و منصوص کرده، و این جماعت را اهل نص می گویند و امامیه و کیسانیه و اسماعیلیه جزء این دسته اند.

خوارج در هر زمانی یکی از افراد خود را به اجماع امامت برمی گزیدند و با او شرط می کردند که بر وفق عقاید ایشان و راه و رسم عدالت برود و اگر از این طریقه سر می پیچید او را خلع می کردند و گاهی نیز می کشتند، به عقیده زیدیه هر شخص فاطمی که خروج کند به شرط داشتن علم و زهد و شجاعت و سخاوت اگرچه از فرزندان امام حسن نیز باشد امام و پیروی از او واجب است.

یکی از شرایط امامت به عقیده فرقه امامیه این است که امام باید فاضل ترین مردم زمان خود باشد ولی زیدیه و بیشتر معتزله به این عقیده همراه نیستند و می گویند همان طور که ممکن است در میان رعیت پادشاهی کسی پیدا شود که از او بهتر و فاضل تر باشد در میان اتباع امام هم  وجود همین کیفیت امکان دارد به همین جهت امامت مفضول اشکالی ندارد.