کتاب ضمیر ناآگاه مفاهیم روانکاوی

مفهوم انگیزه‌ی ناآگاه شکاف‌ها و تحریف‌های موجود در آگاهی را توضیح می‌دهد. در ابتدا، زیگموند فروید این فرضیه را به صئورتی نظام‌مند بیان کرد و به آن داده‌های ذهنی و رفتاری انسجام بخشید که بدون آن انسجامی نداشتند. او متوجه شد که امکان دارد لغزش‌های زبانی یا نوشتاری، واماندگی حافظه، رفتارهای ناشیانه و دیگر اشتباهات در سطحی عمیق‌تر، نه اشتباهاتی تصادفی ما که خواسته‌های ناآگاه‌مان باشند. نبوغ او در این بود که متوجه شد این پدیده‌ی جزئی، ارزش مطالعه دارد و مهم تر از آن توانست ارتباط بین این پدیده‌ها و دیگر آفرینش‌های ذهنی مانند رؤیاها، لطیفه‌ها و عوارض روان‌نژندی را تشخیص دهد.

برخی مواقع انسان ها با نگاه تردید به وجود ضمیر ناآگاه می‌نگرند. گویا همسو با این برداشت استدلال می‌آورند که اگر نمی‌توانیم چیزی را با آگاهی خود استنباط کنیم، پس آن چیز وجود ندارد؛ درنتیجه ضمیر ناآگاه نیز وجود ندارد. قطعاً ناآگاه می‌تواند مفهومی گریزپا به نظر آید. از این رو اگر بخشی از ذهن ما ناآگاه است پس یعنی نسبت به آن آگاه نیستیم. آیا به معنی این است که فرضیه یا تفسیری که به محتوای ضمیر ناآگاه را بیان می کند ، در حیطه‌ی تحقیقات دقیق و موشکافانه نمی‌گنجد؟ این همان اظهار نظری است که  تعصبات ذهنی را تحت شعاه قار می دهد  و بیماران با استناد به آن صلاحیت روان‌کاوان را زیر سؤال می‌برند. خوشبختانه جایگاه معرفت‌شناختی ضمیر ناآگاه این قدرها هم تاریک و مبهم نیست و می‌توان به درجاتی از آگاهی اندیشید.