کتاب ویراستاری و صفحه آرایی

ویراستاری تا چند سال پیش در کشور ما حرفه‌ای ناشناخته بود و تا دو دهۀ پیش اصلاً حرفه شمرده نمی‌شد. اگر از ویراستاری می‌پرسیدند شغلت چیست، نمی‌گفت ویراستارم؛ چون چیزی دستگیر مخاطب نمی‌شد و او می‌بایست ویراستاری را توصیف کند که تازه چندان مطلب را روشن نمی‌کرد.

باری، ویراستاری در ایران ما حرفه‌ای جوان است و به معنای امروزی‌ آن، در نزد ما، نسبتاً نوپاست و تنها چند سالی است که در صنعت نشر ایران جایگاه شایستۀ خود را یافته است. برخی از مراکز انتشاراتی با وارد کردن ویرایش در فرایند نشر کتاب، اعتبار به دست آوردند.

با توسعۀ مدرسه‌ها و تأسیس دانشگاه‌ها و تعمیم سوادآموزی، در صنعت نشر کشور تحولی شگرف پدید آمد. از سویی شمار خوانندگان افزایش تصاعدی یافت و از سویی دیگر، مترجمان و مؤلفان و نویسندگان نوقلم، به ویژه در عرصۀ روزنامه‌نگاری به جرگۀ ارباب قلم پیوستند. در رشته‌های گوناگون علوم و فنون و هنر و ادب، مقاله و کتاب ترجمه و تألیف شد. مطبوعات وسعت و تنوع فوق‌العاده‌ای یافت. رفته‌رفته ناشران احساس کردند که در قبول یا رد آثاری که برای نشر به آنان عرضه می‌شود، به مشاور نیاز دارند. رقابت در بازار نشر و نیش نقد و تیر ملامت نیز آنان را برانگیخت که فراورده‌های انتشاراتی خود را بهبود بخشند و به درجاتی بالا ارتقا دهند. به اقتضای همین نیازمندی‌های عینی و محسوس بود که بازار ویرایش و ویراستاری رونق گرفت و این حرفه از مقولۀ گمنامی بیرون آمد و در صنعت نشر مقامی ممتاز احراز کرد.

در برخی از مراکز که در سطح دانشگاهی عمل می‌کردند، به حکم فعالیت انتشاراتی در رشته‌های گوناگون علمی و فنی، تشکیل شعب تخصصی در بخش ویرایشی ضرورت یافت.

بدین سان، ویراستاری به صورت حرفه‌ای با دامنۀ وسیع خدماتی درآمد و در صنعت نشر خصلت نهادی پیدا کرد و حتی در طبقه بندی رسمی مشاغل منظور شد و برای آن درجاتی معین و شرایط احراز هر درجه و حدود وظایف و اختیارات در هر یک از مراتب مشخص گردید.