کتاب چه باشد آنچه خوانندش سیاست اثر مهدی فدایی مهربانی 1404

کتاب «چه باشد آنچه خوانندش سیاست؟» اثر مهدی فدایی مهربانی، پژوهشی در سرشت و معنای یکی از سهل‌ترین و در عین حال ممتنع‌ترین پدیده‌های زندگی بشر است. نویسنده اثر خود را با یک نقد اساسی بر وضعیت فعلی علوم سیاسی در ایران آغاز می‌کند. او استدلال می‌کند که این رشته از مبانی فلسفی و ریشه‌های تاریخی خود گسسته شده و در نتیجه، ارتباطش را با سنت فکری و زندگی روزمره مردم از دست داده است. کتاب‌های رایج مبانی علم سیاست، اغلب از مفاهیم متأخر شروع می‌کنند و بر پیش‌فرض‌هایی استوارند که خود نیازمند بازنگری هستند. این اثر، تلاشی است برای پر کردن این خلأ و بازگشت به پرسش‌های بنیادین، تا از وضعیت کنونی که به تعبیر نویسنده میان روشنفکرمآبی غافل از سنت و تعصبات ایدئولوژیک بی‌توجه به کار آکادمیک گرفتار آمده، عبور کند.
عنوان کتاب خود نشان‌دهنده عمق رویکرد آن است. نویسنده به جای پرسش ساده «سیاست چیست؟»، می‌پرسد «چه باشد آنچه خوانندش سیاست؟». این تغییر، پرسش را از یک تعریف ساده به یک تحقیق تاریخی و فلسفی درباره خود مفهوم سیاست و تحولات آن در طول زمان تبدیل می‌کند. کتاب برای پاسخ به این پرسش، در سه دفتر مجزا سازماندهی شده است: چیستی، چرایی و چگونگی سیاست.
دفتر نخست، «چیستی سیاست»، یک سفر تاریخی-تحلیلی برای یافتن ماهیت سیاست است. این بخش به بررسی جایگاه سیاست در نظام دانش پرداخته و خاستگاه آن را از یونان باستان و آرای فلاسفه سه‌گانه (سقراط، افلاطون و ارسطو) تا اندیشه‌های ماکیاولی، متفکران عصر روشنگری و نظریات انتقادی معاصر دنبال می‌کند. هدف این دفتر، نشان دادن این است که «سیاست» در هر دوره چگونه تعریف شده و بنیادهای آن بر چه اساسی استوار بوده است.
دفتر دوم، «چرایی سیاست»، به دلایل وجودی این پدیده می‌پردازد. چرا انسان به سیاست نیاز دارد؟ این بخش با تکیه بر متفکران مختلف، رابطه میان سیاست و مسائلی چون طبیعت آدمی، نیاز به مدنیت، قانون الهی و نیروهای اجتماعی مانند «عصبیت» را می‌کاود. این دفتر به خواننده نشان می‌دهد که سیاست پاسخی به یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشر برای نظم‌بخشی به زندگی اجتماعی است.
دفتر سوم، «چگونگی سیاست»، به جنبه‌های عملی و کاربردی سیاست‌ورزی اختصاص دارد. در این بخش، نهادهای کلیدی مانند دولت، ملت و پارلمان، و همچنین گونه‌شناسی حکومت‌ها و دلایل برتری دموکراسی بررسی می‌شوند. علاوه بر این، طیف گسترده‌ای از ایدئولوژی‌های غربی (لیبرالیسم، سوسیالیسم، فاشیسم) و جهان اسلام (سنت‌گرایی، اصلاح‌گرایی، بنیادگرایی) به تفصیل تشریح می‌شوند. مفاهیم دیگری همچون قدرت، مشروعیت، انقلاب و حقوق بشر نیز در این دفتر مورد واکاوی قرار می‌گیرند.
در نهایت، «چه باشد آنچه خوانندش سیاست؟» اثری جامع است که خواننده را در تاریخ اندیشه سیاسی می‌برد و با بازگشت به بنیادها، پایه و درکی مناسب از این مسئله پیچیده ارائه می‌دهد.