تله بدبینی (چگونه امید را پس بگیریم) اثر جمیل زکی انتشارات نوین 1404

کتاب «تله بدبینی: چگونه امید را پس بگیریم» نوشته‌ی جمیل زکی، روان‌شناس دانشگاه استنفورد، به تحلیل علمی فراگیرترین پدیده‌های روانی عصر ما می‌پردازد. این اثر، بدبینی را که اغلب آن را نشانه‌ی عقلانیت و واقع‌گرایی می‌دانیم، در حقیقت یک تله‌ی ذهنی می‌داند که کیفیت زندگی و روابط انسانی را به شکلی مکتون فرسایش می‌دهد.
همدلی و مهربانی دو ویژگی هستند که در سرتاسر کتاب، به آن توجه ویژه‌ای می‌شود به گونه‌ای که شاید علت عمده تفاوت این کتاب با سایر کتاب‌های در این زمینه همین نکته باشد، این دو ویژگی‌هایی ذاتی و ثابت نیستند، یعنی که مهارتی هستند که می‌توان آن را همچون یک عضله، ورزش داد و تقویت کرد.
زکی با استناد به تحقیقات نشان می‌دهد که نگرش بدبینانه اغلب نادرست است، زیرا ما میزان سخاوت و نیکی اطرافیان خود را به شکلی نظام‌مند کمتر از واقعیت ارزیابی می‌کنیم. ریشه‌های این بی‌اعتمادی گاهی به تجربیات کودکی و دلبستگی‌های ناایمن بازمی‌گردد یعنی زمانی که بدبینی به یک سپر دفاعی برای محافظت از خود در برابر آسیب‌های احساسی تبدیل می‌شود، اما هزینه‌های سنگینی همچون اضطراب و انزوای اجتماعی به همراه دارد. البته در همین جا است که به عنوان راهکار، زکی مسئله تردید امیدوارانه را معرفی می‌کند؛ سبکی از تفکر که نگاه انتقادی را با اعتماد به ظرفیت‌های مثبت انسان ترکیب می‌کند. او به خواننده می آموزاند که چگونه دیوارهای نفرت و بی‌تفاوتی را فرو بریزند. روایت یک نژادپرست سابق که نفرتش نه با دلیل.، که با مهربانی غیرمنتظره‌ی دیگران فرو ریخت، شاهدی بر این مدعاست. کتاب توضیح می‌دهد که چگونه فعالیت‌هایی مانند برنامه‌های درک متقابل یا حتی خواندن رمان‌های داستانی، می‌توانند ظرفیت ما را برای قرار دادن خود به جای دیگران افزایش دهند. اما کتاب از یک خوش‌بینی ساده‌لوحانه فراتر می‌رود.
زکی از خطرات «فرسودگی همدلانه» آگاه است و به جای تشویق به اعتماد کورکورانه، راهکارهایی عملی همچون پرورش «شک‌گرایی سالم» و استفاده از تکنیک‌های درمان شناختی-رفتاری (CBT) را برای به چالش کشیدن باورهای منفی ارائه می‌دهد. او ما را تشویق می‌کند تا به جست‌وجوی فعالانه‌ی نمونه‌های نوع‌دوستی و همکاری در زندگی خود بپردازیم تا به تدریج دیدگاه منفی خود را اصلاح کنیم.
در نهایت، «تله بدبینی» با طرح مسئله خوش‌بینی کنشگرانه، امید را از یک احساس منفعل به یک موضوع فعال و آگاهانه تبدیل می‌کند. این کتاب یادآوری می‌کند که باور به نیکی در سرشت انسان، یک نیروی اجتماعی است که سبب تغییر سرنوشت مشترک آحاد مردم می‌شود.