کتاب چیدال می دنی؟:چگونه فارسی حرف بزنیم یا نزنیم؟ اثر محمد صاحبی 1404

«چیدال می‌دُنی؟» یکی از کتاب‌های مجموعه «طنز نوجوان» سوره مهر است. هر یک از کتاب‌های این مجموعه بر یکی از موضوعات روز جامعه اعم از فرهنگی و اجتماعی تمرکز دارد و کتاب حاضر درباره «وضعیت زبان فارسی» در جامعه است. سید محمد صاحبی در این کتاب به زبان طنز و در پنج فصل وضعیت زبان فارسی امروز را به نقد کشیده است: «کاروُ زدن. لُقمم بود. گف بگ پس ده. گف سیته.» سه جمله‌ای که در بالا آمده است. همان حکایت معروف از استاد سخن، شیخ اجلّ، مشرف الدین ابومحمّد مُصلِح‌الدین بن عبدالله، نامور به سعدی شیرازی‌علیه الرحمه است که به زبان خلاصه‌گوییِ گروهی از پسران هزارهٔ دومِ صدهٔ سومِ دههٔ هفتاد هجری شمسی برگردان شده است. قواعد و تحلیل و اینا همه با هم، با بررسی قاعدهٔ بسیار مشهودی که در این‌گونه از زبان که به زبان خُلص (خلاصه‌گویی) معروف است به چشم می‌خورد، حذف بی‌محابای حروف، کلمات، جملات و پاراگراف‌ها و در مواردی صفحات است. این جایگاه از حذف، در مرتبه‌ای قرار دارد که حذف به قرینهٔ لفظی و معنوی را پشت سر گذاشته و به درجهٔ قرینهٔ عرفانی رسیده است. همان‌طور که مشاهده کردید، بند اول حکایت، کُمپِلِت در دو واژه خلاصه‌سازی شد: کاروُ زدن ترجمهٔ کوتاه: کاروان مورد سرقت واقع شد. بند دوم نیز به سه جملهٔ کوتاه تبدیل شده که برای انتقال مفهوم چاره‌ای جز نگه داشتن این سه جمله نبوده وگرنه در زبان خُلص استفاده از سه جمله برای بیان یک بند، شدیداً اُفت دارد. لقمم بود. گف بگ پس ده. گف سیته ترجمهٔ کوتاه: لقمان هم در کاروان حضور داشت. به او گفتند بگو مال ما را پس بدهند. وی در جواب گفت: ضایع است.